Düzxətli bərabartəcilli hərəkət

 Düzxətli bərabartəcilli hərəkət

Dəyişənsürətli hərəkətin növlərindən biri düzxətli bərabərtəcilli hərəkətdir. Tutaq ki, cisim elə bir hərəkətdə olur ki onun sürəti dəyişir: artır və ya azalır. 

İstənilən bərabər zaman fasilələrində sürəti eyni qədər dəyişən cismin hərəkətinə düzxətli bərabərtəcilli hərəkət deyilir. 

Düzxətli bərabərtəcilli hərəkət cismin təcili xarakterizə olunur. Təcil, cismin sürətinin 1 san ərzində nə qədər dəyişdiyini göstərən kəmiyyətdir. 

Təcil cismin sürətinin dəyişməsinin, bu dəyişməyə sərf olunan zamana olan nisbətinə bərabər olan fiziki kəmiyyətdir: 

Burada  –  başlanğıc,  – cismin son sürətidir,  - sürətin dəyişməsidir.

Təcil –

        -  vektorial kəmiyyətdir,
        -  ölçü vahidi: 

.

        -  akselerometrlə ölçülür.

Düzxətli bərabərtəcilli hərəkətdə təcil həm qiymətcə, həm də ki istiqamətcə sabit kəmiyyətdir:

Düzxəttli bərabərtəcilli hərəkətdə təcilin qrafiki t oxuna paralel olan düz xətdir.

Təcilin istiqaməti həmişə sürətin dəyişməsi istiqamətində yönəlir. 

Təcilin proyeksiyasının düsturu:  

Buradan cismin son sürətini tapmaq olar: υx – υ0x = axt   Þ

Bərabərtəcilli hərəkətdə olan cismin sürətinin proyeksiyası tənliyi.

υx = υ0x + ax∙t.

Sürətin zamandan asılılığı olan υx = υ0x + ax∙t tənliyi – xətti funksiyadır. Yəni ki, sürətin zamandan asılılıq qrafiki - düz xətdir. Bu düz xətt sürət oxunu υ0x qiymətinə uyğun olan nöqtədə kəsir. 

Düzxətli bərabərtəcilli hərəkətin 2 növü var: bərabəryeyinləşən və bərabəryavaşıyan. 

---

İstənilən bərabər zaman müddətində sürəti eyni qədər artan cismin hərəkətinə bərabəryeyinləşən hərəkət deyilir.

Bərabəryeyinləşən hərəkətdə cismin

        -  sürəti artır.
        -  təcili sabitdir: .
        -  sürəti və təcili eyni istiqamətdə yönəlir: 

 və ya .

        -  sürətin və təcilin proyeksiyalarının işarələri eynidir: 

 və ya .

---

İstənilən bərabər zaman müddətində sürəti eyni qədər azalan cismin hərəkətinə bərabəryavaşıyan hərəkət deyilir.

Bərabəryavaşıyan hərəkətdə cismin
        -  sürəti azalır. 
        -  təcili sabitdir: .
        -  sürəti və təcili müxtəlif istiqamətdə yönəlir  

 və ya .

        -  sürətin və təcilin proyeksiyalarının işarələri müxtəlifdir: 

 və ya .