Təcrübələr

QALILEYIN TƏCRUBƏSI.  

Birinci olaraq Qaliley aşkar etmişdir ki, ağır əşyalar da yungul əşyalar kimi aşağı eyni zamanda düşür. Bunun uçun Qalileo Qaliley Pizan qulləsindən eyni anda kutləsi 80 kq. olan top mərmisi və kutləsi 200 qr. olan adi gulləni aşağı atmışdır. Iki cism eyni formaya malik olmuş və yerə demək olar ki, eyni zamanda catmışdır. O vaxta qədər Aristotelin ağır cismlərin yungul cismlərə nəzərən yerə tez düşməsi barədə söylədiyi fikirlər hakimlik edrdi.  Lakin bu təcrubənin doğrudan da belə keçirilməsi barədə arxivlərdə hec bir məlumat yoxdur. Həm də top mərmisi və güllə muxtəlif radiuslara malikdir. Və deməli onlara təsir edən havanın muqavimət quvvəsi də muxtəlif olacaq. Buna gorə də onlar yerə eyni zamanda dusə bilməzlər. Bunu Qaliley də basa dusurdu... Qaliley yazerdi: Qızıldan olan kurə yuz qol məsafədə sərbəst dusərkən, həmən məsafəni sərbəst dusən mis kurəni dord barmaq qabaqlayır. Bunu musahidə etdikdən sonra belə qənaətə gəldim ki, tam muqavimətsiz muhitdə butun cismlər bərabər surətlə dusəcəklər . Qaliley ideal vəziyyətdə (vakuumda) cismlərin sərbəst dusməsi barədə asagədaki qanunlari cixartdi. 1. Butun cismlər eyni hərəkətlə enirlər: eyni zamanda enməyə basladıqda, cismlər eyni surətlə hərəkət edirlər. 2. Hərəkət sabit təcillə bas verir. Qalileydən sonra tezliklə vakuumda sərbəst dusmə təcrubələrinin kecirilməsi ucun hava nasosları icad olundu. Bu məqsədlə Nyuton uzun susə borudan havani cixarmis, boruya qizil qəpik və qus lələyi qoyaraq, borunu tərsinə cevirmisdir. Nəticədə, sexliqlari muxtəlif olan cismlər eyni suretlə hərəkət etmislər. 

FUKO REQQASI 

Jan Bernar Leon Fukonun 1851-ci ildə kecirdiyi təcrubə.Fransiz alimi təcrubi olaraq Panteon qulləsində asilmis 67 metrlik rəqqasla Yerin oz oxu ətrafenda ferlanmasini subut etmisdir. Belə rəqqasdan bu yaxenlara qədər Peterburqda Isakiy kilsəsində də gormək olardi. Sol tərəfdəki animasiya rəqqasen kənar vəziyyətə gətirilib və sonra buraxeldege hala uygundur. Sag tərəfdəki animasiya isə rəqqasın kicik quvvə ilə sukunət vəziyyətindən hərəkətə gətirildiyi hala uygundur. 

HENRI KAVENDISIN TƏCRUBƏSI

Ingilis fiziki iki obyekt arasenda cazibə quvvəsini təcrubi yolla təyin etmisdir. Bunun ucun o, animasiyada gostərilmis qurgudan istifadə etmisdir. Nəticədə qravitasiya sabiti kifayət qədər deqiq təyin edilmisdir. Və bu da ilk dəfə olaraq Henri Kavendisi Yerin kutləsini təyiin etməyə imkan yaratmısdir. 

QALILEYIN MAIL MUSTƏVI UZƏRINDƏ TƏCRUBəSI

Qaliley uzərində burunc kurələr diyirlənən hamar mail mustəvidən istifadə etmisdir. Su saati vasitəsi ilə muəyyən zaman intervali olculmus və kurələrin bu zaman ərzində kecdikləri məsafə qeyd olunmusdur. Qaliley muəyyən etmisdir ki, əgər zamani iki dəfə arterarsa, onda kurələr diyirlənərək, dord dəfə arteq məsafə qət edəcəklər. Bu isə Aristotelin kurələrin surətinin sabit olmasi barədəki fikirlərini inkar etdi.